(Ημερομηνία Αρθρου: Φεβρουάριος 2021)
Τουρισμός και Περιβάλλον
Υπάρχουν χώρες στον κόσμο που αξιοποιούν το περιβάλλον και την πολιτιστική τους κληρονομιά με μακροπρόθεσμο στόχο να γίνουν σταθερός τουριστικός πόλος έλξης ξένων επισκεπτών και υπάρχουν άλλες χώρες που κοντόφθαλμα καταστρέφουν το περιβάλλον και την ομορφιά της πατρίδας τους πάνω στην βιασύνη τους να εκμεταλλευτούν τις ευνοϊκές παγκοσμίως για την ανάπτυξη του τουρισμού συγκυρίες.
Δυστυχώς η Ελλάδα ανήκει στις κοντόφθαλμες αυτές χώρες που η ομορφιά του τοπίου στους τουριστικούς της προορισμούς κακοποιείται και παραδίδεται ανεξέλεγκτα χωρίς χωροταξικό σχεδιασμό και με fast track διαδικασίες στην ανάπτυξη της κερδοσκοπίας. Τα πολιτιστικά μνημεία της χώρας μας μένουν ανυπεράσπιστα και περικυκλώνονται χωρίς έλεος από επίδοξους επιχειρηματίες.
Θυμάμαι πριν λίγα χρόνια σε μία επίσκεψη στην μονή της παναγία Σουμελά του Πόντου στη Τουρκία ζήλεψα. Το μοναστήρι αυτό παρά το γεγονός ότι είναι ελληνικό ορθόδοξο μνημείο θεωρήθηκε σημαντικός για την Τουρκία τουριστικός προορισμός υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας. Το τουρκικό κράτος για να προστατευθεί η θέα της Παναγίας Σουμελά κήρυξε ολόκληρη την περιοχή γύρω της εθνικό πάρκο και απαγορεύτηκε η δόμηση σε απόσταση πολλών χιλιομέτρων από την εκκλησία.
Ένας φίλος μου έλεγε ότι για την ανακαίνιση του σπιτιού του στον παραδοσιακό τουριστικό οικισμό στη Σινασό της Καππαδοκίας οι αρμόδιες αρχές ήρθαν σε εκτός έδρας αποστολές από την μακρινή Άγκυρα πέντε φορές για να εγκρίνουν και ελέγξουν την σωστή κατασκευή του έργου. Όλα δείχνουν ότι στην Τουρκία έστω και αργά αγωνίζονται να προστατεύσουν την φυσική και πολιτιστική ομορφιά του τόπου τους.
Στην Ελλάδα αντιθέτως αποδιοργανώνουμε με ηλεκτρονικές ταχύτητες τις αρμόδιες υπηρεσίες αρχιτεκτονικού ελέγχου, νομιμοποιούμε την αυθαιρεσία, χτίζουμε κτίρια σχεδόν σε επαφή με τα πολιτιστικά μας μνημεία και προβάλλοντας την ανάγκη μιας γρήγορης πρόχειρης και ψευδεπίγραφης ανάπτυξης, καταστρέφουμε την ομορφιά της πατρίδας μας απεμπολώντας το στρατηγικό τουριστικό πλεονέκτημα της χώρας.
Οι υπουργοί τουρισμού μας τα τελευταία χρόνια παρά τις μεγάλες καταστροφές στο περιβάλλον τουριστικών περιοχών που βλέπουν καθημερινά το φως της δημοσιότητας λειτουργούν ανέμελα και αποκλειστικά σαν διαφημιστές της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της ομορφιάς του ελληνικού τοπίου χωρίς να κάνουν τίποτα να προστατεύσουν το προϊόν που διαφημίζουν. Οι ευθύνες των υπηρεσιών του υπουργείου τουρισμού είναι μεγάλες. Η διάθεση ευρωπαϊκών κονδυλίων για την κατασκευή τουριστικών έργων που καταστρέφουν το περιβάλλον δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερες ευθύνες.
Στα πλαίσια αντιμετώπισης των παραπάνω καταστροφικών για τον τουρισμό μας εξελίξεων παρατίθενται οι παρακάτω προτάσεις που πιστεύω ότι μπορούν να περιορίσουν την τουριστική υποβάθμιση της χώρας μας:
1. Αναστολή έκδοσης αδειών ανέγερσης τουριστικών έργων σε περιοχές κατά νόμο χαρακτηρισμένες Νατούρα και ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους αν δεν υπάρχουν για τις περιοχές αυτές θεσμοθετημένες χωροταξικές μελέτες καθορισμού όρων δόμησης προστασίας.
Η πρόταση αυτή θα υποχρεώσει τους δήμους και την πολιτεία να ολοκληρώσουν το ταχύτερο δυνατόν χωροταξικές μελέτες που προστατεύουν τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και ξεκαθαρίζουν τους όρους προστασίας και ανάπτυξης των περιοχών αυτών.
Σε όλες τις Ευρωπαϊκές Χώρες θεωρείται αυτονόητη προϋπόθεση η ύπαρξη θεσμοθετημένων χωροταξικών σχεδίων για την έγκριση άδειας εκτέλεσης οιουδήποτε κτιριακού έργου, όχι μόνο σε περιοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους αλλά σε κάθε περιοχή, σε κάθε χωριό και κάθε Δήμο της χώρας. Είναι κρίμα η Ελλάδα να συνεχίσει στο δρόμο της προχειρότητας και της κοντόφθαλμης οικιστικής ανάπτυξης που έχει καταστρέψει την ομορφιά αυτού του τόπου.
Καθιέρωση υποχρέωσης διενέργειας αρχιτεκτονικών διαγωνισμών για κάθε τουριστικό έργο που επιδοτείται και χρηματοδοτείται από προγράμματα αναπτυξιακών νόμων και ευρωπαϊκών κονδυλίων.
Η πρόταση αυτή θα αναδείξει νέα ταλέντα, θα συσπειρώσει δημιουργικές δυνάμεις και μειώσει την ανεργία των Ελλήνων μηχανικών, θα αναδείξει την αξία του ποιοτικού αρχιτεκτονικού έργου για την ανάπτυξη του τουρισμού στη χώρα μας και θα υποχρεώσει επιχειρηματίες του τουρισμού να συμπεριλάβουν παραμέτρους προστασίας του τοπίου στις επιχειρηματικές επιλογές τους. Τα λίγα πρόσθετα χρήματα που απαιτούνται για την διενέργεια των αρχιτεκτονικών αυτών διαγωνισμών μπορεί με ευκολία να διατεθούν από το υπουργείο τουρισμού αφαιρώντας για τον σκοπό ελάχιστα από τα εκατομμύρια τα οποία χορηγούνται με αμφιλεγόμενους αναπτυξιακούς νόμους σε επιχειρηματίες για την κατασκευή ακαλαίσθητων τουριστικών έργων.
Καθορισμός φέρουσας ικανότητας υποδοχής επισκεπτών και τουριστικών εγκαταστάσεωνσε κάθε δημοτική ενότητα της χώρας.
Φέρουσα ικανότητα με οικονομικούς όρους χωρίς να λαμβάνονται υπό όψη ενστάσεις πολιτισμικού ή πατριωτικού περιεχόμενου ρομαντικών πολιτών θεωρείται το σημείο εκείνο καμπής όπου η τουριστική εκμετάλλευση ενός τόπου είναι τόσο έντονη που καταστρέφει τα φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά που έκαναν τον τόπο αυτό τουριστικό πόλο έλξης. Είναι το σημείο εκείνο πέραν του οποίου ο εκτός μέθης φίλος τουρίστας επισκέπτης ενός τόπου θα πει φεύγοντας: ¨δεν θα ξανάρθω τον χαλάσανε οι άπληστοι αυτόν τον όμορφο τόπο¨. Είναι προφανές και ευρωπαϊκό κεκτημένο ότι κάθε δήμος δικαιούται να προσδιορίζει την φέρουσα ικανότητα ανάπτυξης του τόπου του, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για νησιωτικές περιοχές.
Ας υποθέσουμε ότι είμαστε ιδιοκτήτες ενός σπιτιού και αποφασίσουμε να νοικιάσουμε το σπίτι μας με Airbnb σε τουρίστες για να εξασφαλίσουμε κάποια πρόσθετα έσοδα, δεν θα πρέπει να έχουμε την πρόνοια να καθορίσουμε εμείς το πόσοι τουρίστες χωράνε να φιλοξενηθούν στο σπίτι μας, να προσδιορίσουμε την φέρουσα ικανότητα του σπιτιού μας για να μην καταστραφεί από την αλόγιστη χρήση, για να μην καταστρέψουμε την κότα που γεννάει τα χρυσά αυγά;
Η ώρα μηδέν για τον ελληνικό τουρισμό έχει έρθει. Η παροχή ειδικών προνομίων με μεμονωμένες στρατηγικές διυπουργικές αποφάσεις εξυπηρέτησης ιδιωτικών συμφερόντων του Ν. 3894/2010 όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα δεν βοηθάει αλλά καταστρέφει τον τουρισμό αυτής της χώρας. Η απουσία της ελληνικής πολιτείας στην προστασία τουριστικών αξιοθέατων υψηλής πολιτιστικής και αισθητικής αξίας για την χώρα μας δεν μπορεί να συνεχιστεί.
Ο υπουργός τουρισμού Χάρης Θεοχάρης πρέπει να αναλάβει νομοθετικές πρωτοβουλίες για να προστατεύσει το τουριστικό προϊόν που διαφημίζει. Η χώρα δεν αντέχει μια ακόμα, αυτή τη φορά στον τουρισμό χρεοκοπία.
Νίκος Τσεμάνης, πολιτικός μηχανικός, Dipl. Ing ETH Ζυρίχης
