(Ημερομηνία Αρθρου: Μάιος 2015)
ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΘΕΣΜΏΝ
Με χαρά και ικανοποίηση πληροφορήθηκα ότι ένα συνέδριο με θέμα την προστασία των παραδοσιακών οικσμών θα γίνει το Σάββατο στις 16 Μαίου του 2015 στην Καστορία. Είναι πράγματι τιμή για την πόλη μας να επιλεγεί για ένα τόσο σημαντικό πανελλήνιο συνέδριο πολιτιστικού προβληματισμού ιδιαίτερα όταν οργανώνεται από την Έλληνική Έταιρεία που δεκαετίες τώρα έχει κάνει έργο ζωής την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Διαβάζοντας τον τίτλο του συνεδρίου “ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ και ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΏΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ” μία λέξη μου χάλασε την διάθεση , η λέξη “ΘΕΣΜΙΚΟ”. Κάθε φορά όταν ακούω ή διαβάζω την λέξη Θεσμός ή οποιοδήποτε παράγωγο της λέξης αυτής μου χαλάει η διάθεση. Για ποιό Θεσμικό Πλαίσιο να συζητήσουμε αναλογίστηκα. Μήπως δεν είναι κοινό μυστικό ότι κανένας Θεσμός στην χώρα μας δεν λειτουργεί. Μήπως κάθε υπουργός που έρχεται δεν αλλάζει το “θεσμικό πλάισιο” του προκατόχου του; Μήπως δεν βλέπουμε κάθε μέρα τους δημοκρατικούς μας εκπροσώπους να παρακάμπτουν με νομοθετικές πρωτοβουλίες συνταγματικές θεσμικές επιταγές όπως η ίση μεταχείριση των πολιτών όταν τους δυσκολεύουν να εξυπηρετήσουν τα εκάστοτε συμφεροντα τους. Μήπως δεν επιλέγουν ή όχι ακόμα και πρόεδρο δημοκρατίας με κριτήριο το άν τους συμφέρει ή δεν τους συμφέρει να οδηγήσουν την χώρα σε πρόωρες εκλογές, μήπως δεν αλλάζουν τον εκλογικό νόμο όταν και όπως τους βολεύει, μήπως δεν κάνουν γκρίζες φορολογικές περαιώσεις, δίνουν συντάξεις για πλασματικά χρόνια εργασίας, και νομιμοποιούν αυθαίρετα και κάθε είδους παρανομίες όταν θέλουν να μαζέψουν χρήματα.
Ολόκληρη η ελληνική νομοθεσία στους περισσότερους τομείς της δημόσιας διοίκησης είναι ένα κινούμενο αλληλοσυγκρουόμενο διαχρονικό συνοθύλευμα εξυπηρέτησης συγκυριακών συμφερόντων και ετεροχρονισμένης νομιμοποίησης αυθαιρεσιών. Είναι μια απερίγραπτη ντροπή νομοθετικού περιεχομένου.
Ενας από τα μεγαλύτερα θύματα των ρουσφετολογικών αυτών πρακτικών και της απαξίωσης των θεσμών είναι οι παραδοσιακοί οικισμοί και το ελληνικό περιβάλλον.
Οι θεσμικές συνταγματικές επιταγές για την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς θυσιάστηκαν στο βωμό της ανάπτυξης της κερδοσκοπίας. Πανέμορφα παραδοσιακά κτίρια ισοπεδώθηκαν, νεώτερα μνημεία θάφτηκαν κάτω από όγκους μπετόν, παραδοσιακοί οικισμοί και τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους κακοποιήθηκαν σε όλη την Ελλάδα. Οι αρχαιολογικές Υπηρεσίες προστασίας διαλύθηκαν και αποδυναμώθηκαν και άνθρωποι που αγωνιζόντουσταν για την προστασία αυτού του τόπου όπως ο αείμνηστος Αντώνης Τρίτσης και άλλοι χαρακτηρίστηκαν αιθεροβάμονες και απομακρύνθηκαν από τα κέντρα εξουσίας. Το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδος που εκπροσωπεί τους χιλιάδες Ελληνες μηχανικούς όχι μόνο δεν έχει σταθεί ανάχωμα στην παραγωγή οικιστικής ασχήμιας και καταστροφής των παραδοσιακών οικισμών αλλά έχει σήμερα καταντήσει συμβολαιογραφικό όργανο καταγραφής αυθαιρέτων. Οί επιτροπές αρχιτεκτονικού ελέγχου που ορίζονται από αυτό είναι μία ακόμα τυπική σφραγίδα διαικπεραίωσης επαγγελματικών συμφερόντων χωρίς καμμία οργανωτική βάση προστασίας των οικισμών. Δυστυχώς τα κοντόφθαλαμα μικροσυμφέροντα έχουν νικήσει κατά κράτος τον πολιτισμό σε όλα τα μέτωπα Η κερδοσκοπία χέρι χέρι με την κακογουστιά εκπροσωπήθηκε πολιτικά, και κατέστρεψε την ομορφιά αυτού του τόπου.
Ποιος αλήθεια αιρετός θα εκπροσωπήσει τον πολιτισμό ενάντια στα συμφέροντα των ψηφοφόρων του; Πoιος πολιτικός θα τολμήσει να συγκρουσθεί με τα συμφέροντα του σήμερα για να προστατεύσει τα συμφέροντα του αύριο;.Πoιος δήμαρχος, πoιός περιφερειάρχης, ποιός υπουργός θα τολμήσει να υπερασπισθεί την ποιότητα της ζωής μας και τους θεσμούς και σταθεί εμπόδιο στην ανάπτυξη της κεδοσκοπίας. Σίγουρα αν κάποιος υπάρχει είναι εξαίρεση στον κανόνα.
Ας υποθέσουμε όμως ότι η πλειοψηφία των εκλεγμένων μας είναι έντιμοι, πατριώτες, έχουν την πολιτιστική και αισθητική παιδεία, την θέληση και την ικανότητα να προστατεύσουν την πολιτιστικά μας αγαθά. Ας υποθέσουμε ότι ο σημερινός δήμαρχος Καστοριάς είναι ένας απο αυτούς τους έντιμους, και ικανούς εκλεγμένους μας. Προστατέυει το περιβάλλον, χωροθετεί ζώνες προστασίας των μνημείων και εκκλησιών της πόλης και της θέας του οικισμού, ευαισθητοποιεί τους κατοίκους σε θέματα πολιτισμού ,προχωρεί στην ανάπλαση κατεστραμένων παραδοσιακών κτιρίων και έχει καταφέρει όλοι οι δημοτικοί υπάλληλοι να έχουν μετατραπεί σε φύλακες άγγελοι των μνημείων της πόλης. Ποιός όμως θα είναι ο διάδοχος του; Ποιος μας εξασφαλίζει ότι κάποιος από τους διαδόχους του αδιάφθορου αυτού δημάρχου στην πορεία των αιώνων δεν θα είναι δεφθαρμένος, σύμμαχος κερδοσκόπων που εμπορεύονται, χρησιμοποιούν, καταστρέφουν και πωλούν για ίδιον όφελος τα πολιτιστικά αγαθά;
Δυστυχώς η ιστορία έχει δείξει ότι αρκεί ένας μοιραίος ηγέτης στην εξουσία για να έλθει η καταστροφή. Οπως όμως όταν σκοτώσεις έναν άνθρωπο δεν ξαναγενιέται έτσι και ένα έργο τέχνης πολιτισμού όταν καταστραφεί δεν ξαναγενιέται. Τα έργα τέχνης του ανθρώπινου πολιτισμού δολοφονούνται μία φορά, ο θανατός τους είναι ακαριαίος και για τον λόγο αυτον πρέπει να φυλάσσονται μέρα και νύχτα από τυχόν έπίδοξους κλέφτες και τυχάρπαστους δολοφόνους. Ενας τζιχαντιστής με μία βαρυοπούλα αρκεί να τα κατεδαφίσει . Η ιστοριά της παρτίδας μας τα τελευτάια πενήντα χρόνια είναι γεμάτη από τζιχαντιστές με βαρυποπούλες νομοθετικού περιεχομένου που γκρέμιζαν στον βωμό της κοντόφθαλμης κερδοσκοπίας την παράδοση μας και ότι ωραίο είχε δομηθεί σε αυτόν τον τόπο..
Είναι προφανές και πλέον ιστορικά τεκμηριωμένο ότι διαχρόνικές αξίες δεν μπορούν να διαφυλαχθούν από εφήμερους ανά τετραετιά εκλεγμένους πολιτικούς εκπροσώπους. Η προστασία και ανάπλαση των παραδοσιακών οικισμών της χώρας και περιοχών ιδιατέρου φυσικού κάλλους πρέπει άμεσα να ανατεθεί σε μία ανεξάρτητη αρχή. Χρειάζονται φύλακες με ψυχή, εκπαιδευμένοι πατριώτες, αχιτέκτονες και άλλοι επιστήμονες με ειδική εκπαίδευση να προασπίσουν τα σύνορα πολιτισμού της χώρας μας.
Η ανεξάρτητη αυτή αρχή πρέπει:
Να αποτρέψει μελλοντικές καταστροφές στους παραδοσιακούς οικισμούς φυλάσσοντας τους χώρους αυτούς.
Να ελέγχει τις νέες οικοδομικές άδειες για την προσαρμογή των νέων κτιρίων στα παραδοσιακά οικιστικά σύνολα.
Να αναλάβει την ανάπλαση κτιρίων και κατασκευών που προσβάλλουν βάναυσα την αχιτεκτονική μορφή τών οικιστικών αυτών συνόλων.
Να εκπονεί χωροταξικές μελέτες, ορίζει όρους δόμησης , και καθορίζει τις ζώνες προστασίας τις θέας των παραδοσιακών οικισμών..
Να προχωρεί σε οικονομικές πρωτοβουλίες για την εύρεση πόρων και χρημάτων για την προστασία και ανάπλαση των οικισμών και ευαισθητοποιεί τους κατοίκους στα θέματα αυτά.
Η ανεξάρτητη αυτή υπηρεσία θα χρειασθεί ένα ολόκληρο στρατό, ένα γενικό επιτελείο με πατριώτες επιστήμονες αξιωματικούς και εκατοντάδες συνεργαζόμενους ειδικά εκπαιδευμένους αρχιτέκτονες και άλλους για να προστατεύσει τα πολιτιστικά σύνορα της χώρας. Η συμβολή της στην τουριστική ανάπτυξη του τόπου και στην βελτίωση της ποιότητας της ζώης μας μπορεί να είναι ανεκτίμητη. Η συμμετοχή της υπηρεσίας αυτής στον σχεδιασμό και στις αναπλάσεις δημοσίων και ιδιωτικών κτιρίων και χώρων θα μπορούσε να εξασφαλίσει τους απαιτούμενους πόρους για την χρηματοδότηση της λειτουργίας της. .
Η πρόταση αυτή θα δώσει την δυνατότητα σε εκατοντάδες αρχιτέκτονες και άλλους που σήμερα μαστίζονται από την ανεργία να αποκτήσουν μια δημιουργική και επωφελή για το κοινωνικό σύνολο και την χώρα απασχόληση.
Η μεταπτυχιακή εκπαίδευση όλων των στελεχών της νέας αυτής υπηρεσίας σε μία σχολή ειδικευμένη σε θέματα προστασίας της πολιτιστικής μας κληρονοομίας είναι επιβεβλημένη. Η Καστοριά είναι ιδανικός τόπος να φιλοξενηθεί μια τέτοια αρχιτεκτονική σχολή μεταπτυχιακών σπουδών προστασίας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς μονοετούς ή διετούς φοίτησης , διαθέτει κατάλληλους χώρους στέγασης της σχολής αυτής και το σπουδαιότερον είναι η ευρωπαική επιλογή της Europa Nostra για την ανάπλαση ολόκληρων περιοχών της πόλης γεγονός που την κάνει ένα ζωντανό εργαστήρι για εργασίες αναπαλαιώσεων και αυξάνει τις προοπτικές χρηματοδότησης και παράλληλης εργασίας των φοιτητών της σχολής αυτής.
Ας υπερβούν τους εαυτούς τους οι εκλεγμένοι μας . Ας προτείνουν άμεσα κυβέρνηση , αντιπολίτευση , τοπικές αρχές την δημιουργία αυτής της ανεξάρτητης αυτής αρχής προστασίας των παροδοσιακών οικισμών και τοπίων ιδιατέρου φυσικού κάλλους και ας ψηφίσουν ομόθυμα το σχετικό νομοσχέδιο ίδρυσης της.. Ας εκχωρήσουν με μεγαλοψυχία τις αρμοδιότητες αυτές. Ας παραδεχθούν την εγγενή αδυναμία τους να προστατεύσουν την πολιτιστική μας κληρονομιά. Ας ξεπλύνουν εστω και αργά την ντροπή για τις ανυπολόγιστες καταστροφές που οι εκπρόσωποι της νεοελληνικής ρουσφετολογικής δημοκρατίας μας έχουν χρόνια τώρα προκαλέσει στην πολιτιστική μας κληρονομιά Ας σώσουν ότι έχει απομέινει από την υστεροφημία των κομμάτων τους. Ας αμβλύνουν την ερχόμενη με ταχύτητα on line ιστορική τους διαπόμπευση. Ας αποδείξουν με την κίνηση τους αυτή ότι έστω και αργά σέβονται και προωθούν τις συνταγματικές επιταγές για την προστασία του περιβάλλοντος βάζοντας στην άκρη κομματικά και προσωπικά συμφέροντα.
Ας γίνει η Καστοριά μας με αφορμή το συνέδριο που φιλοξενεί, ο καταλύτης, το εργαστήρι και το εκπαιδευτικό επίκεντρο για την προστασία των παραδοσιακών οικισμών της Ελλάδας όλης. Ας γίνει η αφορμή να ανοίξει ο δρόμος, με διακοματική συναίνεση, για την ανάσταση των απαξιωμένων στην συνείδηση του λαού Θεσμών της Ελληνικής πολιτείας.
Νίκος Τσεμάνης, πολιτικός μηχανικός, Dipl. Ing ETH Ζυρίχης
